رېبېككا كلاۋز: ئۇيغۇر تىللىق تاراتقۇ نېمە ئۈچۈن مۇھىم؟

(دوكتور رېبېككا كلاۋزنىڭ«ئۇيغۇر پوچتىسى» نىڭ 2025-يىلى 20-نويابىردىكى  ئېچىلىش پائالىيىتىدە قىلغان سۆزى)

بۈگۈن «ئۇيغۇر پوچتىسى» نىڭ يولغا قويۇلۇش مۇراسىمىغا قاتناشقانلىقىمدىن ناھايىتى شەرەپ ھېس قىلىمەن 

يېقىنقى يىللاردىن بۇيان، ئۇيغۇرلارنىڭ ۋەتىنىدىكى ئۇيغۇر تىلىدىكى تاراتقۇ ۋە نەشر بۇيۇملىرى ئېغىر ھۇجۇمغا ئۇچرىماقتا. ئۇيغۇرچە كىتابلار ۋە باشقا نەشر بۇيۇملىرى چەكلەندى ۋە ۋەيران قىلىندى،خىتاي تىلى ھۆكۈمرانلىق قىلىۋاتقان مەكتەپ دەرسلىكلىرىدە ئۇيغۇر تىلى پۈتۈنلەي دېگۈدەك سېقىپ چېقىرىلدى، ئۇيغۇر تىلىدىكى توربېكەتلەر تاقىۋېتىلدى. خىتتايدىكى ئۇيغۇر تىلى ۋە ئەدەبىياتىغا قىلىنغان بۇ ھۇجۇمغا قوشۇلۇپ، ئامېرىكا ھۆكۈمىتىنىڭ يېقىندا ئامېرىكىغا جايلاشقان «ئەركىن ئاسىيا رادىئوسى» ۋە «ئامېرىكا ئاۋازى» قاتارلىق تاراتقۇلارغا مەبلەغ ئاجرىتىشنى توختىتىش قارارى ئۇيغۇر تىلى، مەدەنىيىتى ۋە خەلقىنىڭ ئاۋازىنى بوغۇش ئۈچۈن خىزمەت قىلماقتا.

ئۇيغۇر تىلى ئاخباراتى نېمە ئۈچۈن مۇھىم؟

باشقا تۆھپىلىرىگە قوشۇلۇپ، ئۇيغۇر تىلىدىكى نەشرىيات ۋە تاراتقۇلار تۆۋەندىكىدەك ھالقىلىق رول ئوينايدۇ:

• ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنىڭ تېركىشش روھىنى كۈچلەندۈرۈش؛ 
• چەتئەللەردىكى ئۇيغۇرلارغا ئۇچۇر بېرىش ۋە كىملىكىنى ساقلاپ قېلىش؛
• خىتتاي ھۆكۈمرانلىقى ئاستىدىكى ئۇيغۇر خەلقى توغرىسىدا مەلۇمات بىرىش؛
• تەتقىقاتچىلار، ھوقۇق پائالىيەتچىلىرى ۋە سىياسەتچىلەر ئۈچۈن ئىشەنچلىك ئۇچۇر بىلەن تەمىنلەش.

مەن «ئۇيغۇر پوچتىسى» نىڭ چەتئەللەردىكى ئۇيغۇرلار تەرىپىدىن ئۇيغۇرلار ئۈچۈن قۇرۇلغان، ئىنتېرنېتنى ئاساس قىلغان ئورگان بولغانلىقىدىن ئالاھىدە ھاياجانلاندىم. ئىنتېرنېت تىل ۋە مەدەنىيەت كىملىكى قاتارلىق مەسىلىلەر بىلەن تەبىئىي ھالدا زىچ باغلانغان. تىل مەدەنىيەت ئۇچۇرلىرىنى تارقىتىدىغان ئاساسىي قانال بولغاچقا، يەرلىك تىللاردىكى ئىنتېرنېت مەنبەلىرى بۇ تىلدا سۆزلىگۈچىلەرگە ئۆزلىرىنىڭ تۇرمۇش ئۇسۇلىنى نامايان قىلىشقا ۋە ئۆز مەسىلىلىرىنى ئانا تىلىدا ئاڭلىتىشقا يول قويۇش ئارقىلىق ئۇلارنى كۈچلەندۈرىدۇ. شۇڭلاشقا، ئىنتېرنېت بىر خەلقنىڭ ئۆز كىملىكى ۋە قىممەت قارىشىنى باشقىلارنىڭ شەكىللەندۈرۈشىگە يول قويماي، ئۆزىنىڭ مەدەنىيەت كىملىكى، قىممەت قارىشى ۋە مەسىلىلىرىنى ئۆزلىرى بايقاش، يېتىلدۈرۈش ۋە ئىپادىلىشىگە شارائىت يارىتىپ بېرىدۇ.

ئۇيغۇر ئاۋازى بولمىسا، بىز پەقەت خىتتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇرلارنىڭ كىملىكى توغرىسىدىكى بايانلىرى بىلەنلا قالىمىز، ئۇ بايانلار بىزگە ئۇيغۇرلارنىڭ خىتاي چېگراسى ئىچىدە خۇشال-خۇرام ياشاۋاتقانلىقىنى ھېكايە قىلىدۇ. بىز بۇنىڭ تولۇق ھەقىقەت ئەمەسلىكىنى بىلىمىز. مۇشۇ سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن، «ئۇيغۇر پوچتىسى» نىڭ يولغا قويۇلۇشى ئۇيغۇر جەمئىيىتى ئۈچۈن ۋاقتىدا زۆرۈر ۋە ۋاقتىدا قىلىنغان تۆھپە ھېسابلىنىدۇ. ئىنتېرنېتنىڭ يەر شارى خاراكتېرلىك تارقىلىش يوشۇرۇن كۈچى يەنە «ئۇيغۇر پوچتىسى» نىڭ كەڭ ئوقۇرمەنلەرگە يېتىشىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ، بۇ ئارقىلىق دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى نۇرغۇن ئۇيغۇر دىئاسپورا جەمئىيەتلىرىگە يېتەلەيدۇ. مېنىڭ ھېچ شۈبھەم يوقكى، «ئۇيغۇر پوچتىسى» يەنە ئالىملار ۋە سىياسەتچىلەر ئۈچۈن قىممەتلىك يەر شارى خاراكتېرلىك مەنبەگە ئايلىنىدۇ.

تەرجىمە قىلغۇچى: تاھىر ئىمىن ئۇيغۇرىئان

مەزكۇر نۇتۇقنىڭ ئىنگلىزچە نۇسخىسىنى ئۇيغۇر پوچتىسى ئىنگلىزچە قانىلىمىزدىن ئوقۇڭ.