«بوز قىرلارنىڭ دۇنياۋىي يازغۇچىسى چېڭگىز ئايتماتوۋنى خاتىرلەش يىغىنى» دا تۇتقۇندىكى ئۇيغۇر يازغۇچىلار ھەققىدە دوكىلات بېرىلدى

ئۇيغۇر پوچتىسى، 27-نويابىر

ئامىنە سەدەف

26-  نويابىر كۈنى ئىستانبول سۇلتانغازى رايۇنلۇق مائارىپ باشقارمىسى تەرىپىدىن ئۆتكۈزۈلگەن چوڭ تىپتىكى ئەدەبىيات، كۈلتۈر پائالىيتى «بوز قىرلارنىڭ دۇنياۋى يازغۇچىسى چېڭگىز ئايتماتوۋنى خاتىرلەش يىغىنى» سۇلتانغازى رايۇنىدا ئۆتكۈزۈلدى. يىغىنغا تۈركىيە ئىچى ۋە سىرتىدىن كۆپ ساندا يازغۇچى – شائىرلار، ئەدەبىياتچىلار، ژورنالېسىتلار ۋە بىرقىسىم رەھبەرلەر قاتناشقان بولۇپ، دۇنيا ئۇيغۇر يازغۇچىلار ئۇيۇشمىسىنىڭ بۇ نۆۋەتلىك رەئىسى مەخمۇتجان ياسىن ئەپەندىمۇ تەكلىپلىك مېھمان سۈپىتىدە بۇ  يىغىنغا قاتناشتى.

‎يىغىندا سۇلتانغازى بەلەدىيەسى مائارىپ مۇدىرى نەجاتى تەكباشنىڭ ئېچىلىش سۆزىدىن كېيىن، «تۈرك ئەدەبىياتى ژۇرنىلى» ئومۇمىي نەشىر ئىشلىرى باشلىقى ئىمدات ئاۋشار ۋە دۇنيا ئۇيغۇر يازغۇچىلار ئۇيۇشمىسى رەئىسى مەھمۇتجان ياسىن قاتارلىقلار ئايرىم – ئايرىم سۆز قىلدى. 

دۇنيا ئۇيغۇر يازغۇچىلار ئۇيۇشمىسىنىڭ رەئىسى مەخمۇتجان سۆزىدە، ئايتماتوۋغا باغلاپ تۇرۇپ 20- ئەسىر تۈركىستان ئەدەبىياتىدىكى شائىر – يازغۇچىلارنىڭ يېقىن بىر جۇغىراپىيەۋى ۋە مەدەنىيەت مۇھىتىدا ئىككى خىل سىياسىي كۈچ (قىزىل خىتاي ۋە قىزىل رۇس) نىڭ زۇلۇمى  ۋە بېسىمى ئاستىدا ئىجادىيەت ئىلىپ بارغانلىقىنى، مۇتلەق كۆپ ساندىكى قەلەمكەشلەرنىڭ شېھىت قىلىنغانلىقى، تۈرمىلەرگە تاشلانغانلىقى، جىسمانىي ۋە مەنىۋىي  ئىشكەنجىلەرگە ئۇچرىغانلىقىنى، ئىجادىيەت ئەركىنلىكى ۋە مۇھىتىدىن ئايرىلىپ قالغانلىقلىرىنى بايان قىلدى. مەخمۇتجان سۆزىدە يەنە شەرقىي تۈركىستاندىكى ئۇيغۇرلارنى مەركەز قىلغان ئېغىر سىياسىي بېسىمغا، تاللاش ۋە شاللاشقا دۇچ كېلىدىغان يازغۇچىلارنىڭ ئىجادىيەت ئىلىپ بىرىشىنىڭ ئاسانغا توختىمىغانىلىقىنى، شۇنداقتىمۇ ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنى  ھەرقايسى ژانىرلار بويىچە ئۈزۈپ قويماي داۋاملاشتۇرۇپ، تەرەققىي قىلدۇرۇپ كەلگەنلىكىنىمۇ تىلغا ئېلىپ ئۆتتى.

ئۇ سۆزىنىڭ ئاخىرىدا 2017- يىلدىن كېيىن 380 دىن ئارتۇق يازغۇچى، شائىر، مۇخبىرلارنىڭ تۈرمە ۋە جازا لاگىرىغا تاشلانغانلىقىنى، ئۇيغۇر ئەدەبىياتنىڭ تارىختا كۆرۈلمىگەن تۇرغۇنلۇققا كىرگەنلىكىنى، خىتاي ھاكىمىيتىنىڭ ئۇيغۇرلارنى خۇددى ئايتماتوۋ «ئەسىردىن ھالقىغان بىركۈن» رومانىدا يازغان «ماڭقۇرت» تىپىغا ئايلىنىشقا مىللەت سۈپىتىدە مەجبۇرلاۋاتقانىقىنى چۈشەندۈردى. ئارقىدىن، تۈرك دۇنياسىنىڭ ئۇيغۇر مىللىتىگە ۋە ئەدەبىياتىغا ئىگە چىقىشىنىڭ، نەزىرىنى ئاغدۇرىشىنىڭ ھەم ئىنسانلىق، ھەم مىللىي ھەم قېرىنداشلىق مەجبۇرىيىتى ئىكەنلىكىنى تەكىتلەپ ئۆتكەندىن، ئۇيغۇرلارغا ۋە ئۇيغۇر قەلەمكەشلەرگە ئەركىنلىك تىلەپ سۆزىنى ئاخىرلاشتۇردى.

دۇنيا ئۇيغۇر يازغۇچىلار ئۇيۇشمىسىنىڭ ئەزاسى، شائىر ئېمران سادائى بۇ قېتىمقى پائالىيەتنىڭ ئەھمىيتى ھەققىدە مۇنداق دىدى: «بۇ قېتىمقى پائالىيەت چوڭ كۆلەمدىكى ئەھمىيەتلىك بىر پائالىيەت بولدى. پائالىيەتنىڭ مەلۇم بىر ئاممىۋى تەشكىلات تەرىپىدىن ئەمەس، رايونلۇق ھۆكۈمەت تەرىپىدىن مەخسۇس ئورۇنلاشتۇرۇلىشى پائالىيەتنىڭ مۇھىملىقىنى ۋە ئەھمىيتىنى يۇقىرى كۆتۈردى. مۇشۇنداق مۇھىم بىر پائالىيەتتە دۇنيا ئۇيغۇر يازغۇچىلار ئۇيۇشمىسى رەئىسىنىڭ ئېچىلىش سۆزى قىلىشى، نۆۋەتتىكى ئۇيغۇر ئەدەبىياتى ھەققىدە تەپسىلىي توختىلىشى ۋە دۇنيا ئۇيغۇر يازغۇچىلار ئۇيۇشمىسى لوگوسىنىڭ پائالىيەت تەشۋىقاتىغا كىرگۈزۈلىشى ئۇيغۇر يازغۇچىلار ئۇيۇشمىسىنىڭ بۇنىڭدىن كېيىنكى پىلانلىرىغا، جەمئىيەتتىكى ئوبرازىنىڭ يۇقىرى كۆتۈرۈلۈشىگە ۋە  تېخىمۇ مۇكەممەللىشىشىگە تۈرتكىلىك رول ئوينايدۇ.

ئامىنە سەدەف- ئۇيغۇر پوچتىسىنىڭ تۈركىيە ئ‍ستانبۇلدا تۇرۇشلۇق مۇخبىرى، ئۇ دىئاسپورا، ئۇيغۇر ئاياللىرى، مەدەنىيەت ساھەسدە يازىدۇ.